Onlangs liep ik van het Westerborkpad etappe 1: een wandeling van Amsterdam Centraal naar de Hollandsche Schouwburg. Een route van officieel nog geen zeven kilometer, dwars door het hart van de stad. En toch voelde het als een reis van veel verder. Niet in afstand omdat ik af en toe om moest lopen, maar in betekenis.
Etappe 1 markeert het begin van een pad dat de route volgt die duizenden Joodse mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen aflegden per trein van hun huizen in Amsterdam naar doorgangskamp Westerbork. Wat voor mij begon als een stadswandeling werd al snel een verstilde ontmoeting met de geschiedenis.
Een stad die haar geheimen fluistert
Vanaf Amsterdam Centraal liep ik de stad in. Het was druk, levendig, boten klotsten tegen de kades, fietsen scheurden voorbij. Maar onder die alledaagse drukte voelde ik iets anders: een zachtere laag. Een laag van verstilling en herinnering. En die werd steeds tastbaarder.
Voor het eerst écht stil bij het Anne Frank Huis
Al vrij snel kwam ik langs het Anne Frank Huis. Natuurlijk kende ik het. Ik ben er ooit geweest. Maar dit keer, wandelend, voelde het anders. Ik stond even stil aan de Prinsengracht 263, keek omhoog naar het pand waar Anne ondergedoken zat, en vroeg me zoals elke keer af: hoe moet het zijn geweest om hier te leven in angst, in stilte? Wat als je dromen niet verder reiken dan de volgende dag? Voor de ingang was het druk. En ergens vond ik dat hoopvol. Dat mensen nog steeds willen luisteren naar haar verhaal.
De Schaduwkade – namen die blijven
Even later kwam ik bij de Schaduwkade aan de Nieuwe Keizersgracht. Op het eerste gezicht een gewone Amsterdamse kade. Tot mijn oog viel op rozen langs de kade. Ik ging beter kijken tot ik de plaquettes zag. In de stoep tegenover de huizen staan de namen van Joodse bewoners die hier woonden en zijn weggevoerd.
Ik liep er langzaam langs. Elke naam, elke geboortedatum, elk sterftejaar raakte me. Sommigen waren kinderen. Sommigen nog maar net volwassen. Het maakte me stil. Hier werden levens onderbroken. Gewoon, in deze huizen, in deze straten waar nu mensen fietsen en hun hond uitlaten.
Het Namenmonument – 102.000 keer herinnering
De route bracht me vervolgens langs het Nationaal Holocaust Namenmonument. Een indrukwekkend doolhof van rode bakstenen muren, met meer dan 102.000 namen gegraveerd. Geen anonieme getallen, maar echte mensen. Elk met een naam, een leven, een verhaal. Ik liep er langzaam doorheen en heb zoals zovelen mijn hand even op een muur gelegd. Zo veel levens. Zo veel gemis. Hier wordt het besef van verlies bijna fysiek.
De Hollandsche Schouwburg – 40 druppels, 40 verhalen
Het eindpunt van de wandeling was misschien wel het meest confronterend: de Hollandsche Schouwburg. Ooit een theater vol muziek en applaus, werd het tijdens de oorlog een plek van wachten. Van afscheid. Van deportatie. Binnen werd ik stil. Eerst zie je een film over de Hollandsche Schouwburg die afsluit met de woorden “zodat wij dit niet vergeten.” Om na een hele korte pauze helemaal te eindigen met “zodat JIJ dit niet vergeet.” Dat kwam wel even binnen. Daarna liep ik de voormalige schouwburgzaal in. Het is nu een grote open plaats met een maquette van hoe de schouwburg er ooit uit zag. De muur met namen die hier ooit stond, is vervangen. Nu hangen er 40 glazen druppels, elk met een verhaal. Verhalen van overlevenden, van nabestaanden, van slachtoffers. Ze vangen het licht. Als tranen. Maar ook als herinnering. Ik luisterde naar veel van die verhalen. Ze kwamen binnen. Hard, maar menselijk. Pijnlijk, maar nodig.
Foto: Hollandsche Schouwburg. Office Winhov / ©Stefan Müller
Waarom ik dit nooit meer vergeet
Deze wandeling deed iets met me. Het was geen “mooie” route in de klassieke zin van het woord. Maar het was misschien wel een van de waardevolste tochten die ik ooit heb gemaakt. Omdat ik voelde wat herdenken werkelijk betekent. Omdat ik besefte dat wandelen ook een vorm van verbinding kan zijn. En omdat ik geloof dat zolang wij blijven lopen, blijven lezen, blijven luisteren, we blijven herinneren. Niet als een verplichting, maar als een daad van liefde.
Wil jij dit ook ervaren?
Etappe 1 is eenvoudig te lopen en begint bij Amsterdam Centraal. Je hebt geen gids nodig, al is het routeboekje wel handig. Wat je verder nodig hebt is tijd, aandacht, en openheid. Neem een notitieboekje mee als je wilt. Of loop in stilte. Alles mag. Want elke stap is een stap richting herinnering.
