Afgelopen week schrok ik toch wel van een bericht in het nieuws. “Bijna een kwart van de jongeren twijfelt aan de holocaust” luidde de titel van het nieuwsbericht. En ook al las ik later dat dit onderzoek ook deels in twijfel wordt getrokken, toch vind ik het wel schokkend dat mensen hieraan twijfelen. Ik vind het belangrijk om wel bij dit soort dingen stil te staan en de verhalen door te vertellen aan de generatie die na mij komt, mijn zoon dus.

Wat is de holocaust?

De holocaust, in het Hebreeuws ook wel de Shoa genoemd, was de systematische Jodenvervolging tijdens de tweede wereldoorlog. De vervolging en genocide in de verschillende concentratiekampen zoals bijvoorbeeld Auschwitz-Birkenau. Tussen de vijf en zes miljoen Joden werden op deze manier om het leven gebracht in die gaskamers of tijdens massa-executies door Duitse Einsatzgruppen.

Waarom moeten we nog steeds gedenken?

Misschien is dit wel een gedachte die jij ook hebt gehad. Heel eerlijk? Bij mij is hij nog niet opgekomen wanneer herdenkingsdagen als vandaag de revue passeerden. De oorlog en de holocaust zijn natuurlijk inmiddels 78 jaar geleden geweest, dus mijn generatie is er niet meer bij geweest en heeft ook niet meer alle verhalen kunnen horen die mijn ouders bijvoorbeeld wel hebben gehoord misschien. En toch vind ik het belangrijk om hier wel bij stil te blijven staan. Voor hen die toen leefden en nu nog leven, maar ook voor hen die destijds het leven hebben moeten laten. Veelal onschuldig, enkel omdat ze Joods, Roma, Sinti of homoseksueel waren of een beperking hadden. Gewoon omdat ze bij een groepje “buitenstaanders” van de samenleving leken te horen. Stel je eens voor… vijf tot zes miljoen onschuldige levens! Dat is ruim een derde van het aantal inwoners dat wij in Nederland hebben. Dus wanneer dat nu zou zijn, dan zou iedereen wel iemand kennen die op een dergelijke manier om het leven kwam.

Van generatie op generatie

Mij is met de paplepel ingegoten dat je op 4 mei twee minuten stil bent. Om hen te gedenken die zijn gevallen voor onze vrijheid. Op welke manier dan ook, als slachtoffer of als bevrijder. En voor hen die ons land na de oorlog weer hebben opgebouwd. Zo lang ik me kan herinneren ben ik altijd onder de indruk geweest van die twee stille minuten op een bomvolle dam. En dan ineens… vanuit die stilte… het Wilhelmus. En ja, menig jaar laat ik wel eens een traantje tijdens de dodenherdenking. Want ik denk niet alleen aan de mensen van toen, ik sta ook stil bij mijn eigen dierbaren die ik moet missen. En daar is denk ik niets mis mee om ook aan hen te denken. Want ook zij hebben gezorgd dat wij nog steeds in vrede kunnen leven. Ik weet niet wat oorlog is. Natuurlijk zie ik ook de beelden op tv van de verschrikkingen in onder andere Oekraïne. Ik weet nog dat ik doodsbang was begin jaren 90 toen de Golfoorlog in Irak was. Doodsbang dat er een bom of een raket op Nederland terecht kon komen. Was dat reëel? Misschien niet, maar ik voelde het wel. En toch weet ik niet wat oorlog is. Godzijdank. Ik weet niet hoe het voelt om continu in angst te leven en te moeten schuilen of onderduiken.

Belang van herdenken

En het belang van het herdenken geef ik door aan mijn zoon. Regelmatig kijk ik met hem naar documentaires over de tweede wereldoorlog. Zoals vandaag de documentaire over het Drentse dorp Nieuwlande, waar in de oorlog veel Joden hebben kunnen onderduiken. Of over het achterhuis, wat dat precies was. Natuurlijk vertel ik hem nog niet alle verschrikkingen van die tijd, maar hij is er wel heel erg in geïnteresseerd en wil er graag meer over weten. En ik? Ik vertel het hem graag. Zo was hij diep onder de indruk van de 102.000 rode steentjes in voormalig Kamp Westerbork en van de vele graven op de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. En hij vraagt mij regelmatig of we een keer naar dat huis kunnen met die boekenkast als deur. Het Anne Frank huis dus. En ja, daar gaan we zeker een keer samen heen.

Herdenk ik dan alles?

Nou nee, ik herdenk niet bewust alles. De meest belangrijke data ken ik wel. 27 januari, 13 april, 4 en 5 mei, 6 juni, 15 augustus, 9 op 10 november. Die data zeggen me allemaal wat en ik weet waar ze om gaan. En ja, meestal herken ik die data ook wel aan de programmering in de tv gidsen want rondom die data zijn er meestal wel oorlog gerelateerde programma’s op tv. Ik sta er niet altijd bewust bij stil, behalve dus bij 4 mei. En de andere data? Ik kijk vaak wel een stukje van de herdenkingen terug, lees wat erover en meer van dat soort dingen. En ja, dan ben ik in mezelf toch eigenlijk altijd wel even stil. Gewoon omdat ik niet wil vergeten wat er toen is gebeurd.

Sta jij veel stil bij het oorlogsverleden?