Onveiligheid van vrouwen op straat: 7 inzichten

Er is een groot verschil tussen overdag op straat lopen en ’s avonds na het stappen alleen naar huis wandelen. Veel vrouwen weten waarschijnlijk helaas precies wat ik bedoel. Je hand die je wat steviger om je sleutelbos klemt, je oren gespitst voor elk geluid achter je, of dat appje naar een vriendin of collega: “Ik ben thuis.”

Het gevoel van onveiligheid van vrouwen op straat is niet alleen iets van cijfers en statistieken, maar vooral een gevoel dat diep in je lijf kruipt. En ja, soms is dat gevoel terecht, soms misschien overdreven. Maar het idee dat je continu moet opletten, zegt genoeg. Ik ga met enige regelmaat lopend naar mijn werk. Gewoon omdat ik het soms lekkerder vind om te lopen dan te fietsen. En als ik tot sluitingstijd moet werken, dan loop ik vaak toch naar huis terug. Waarom? Omdat ik dan de keuze heb tussen een klein half uurtje wandelen naar huis OF een half uur op de bus wachten en dan dezelfde weg met de bus afleggen. Nou ja, dan is de keuze toch vaak wel snel gemaakt.

Voel ik me altijd even veilig als ik naar huis wandel? Nee niet altijd. En dat is precies wat, denk ik, veel vrouwen ervaren op straat. In dit artikel kijk ik naar waarom die onveiligheid zo hardnekkig blijft voelen, hoe er collectief naar gekeken wordt én krijg je een aantal praktische tips waarmee je jezelf sterker, zelfverzekerder en hopelijk een tikje veiliger voelt. En geloof me, dit is niet weer zo’n standaard lijstje van “bel je moeder” en “neem een zaklamp mee”. Al is het natuurlijk nooit verkeerd om iemand in je omgeving even te appen als je veilig thuis bent.

Waarom vrouwen zich vaker onveilig voelen

De onveiligheid vrouwen op straat wordt vaak gezien als een mix van feiten en gevoelens. Objectief gezien is het risico om aangevallen te worden gelukkig relatief klein. Dat zou je de afgelopen tijd niet zeggen wanneer je het nieuws volgt. Ik hoef alleen maar de gebeurtenissen in Amsterdam afgelopen week te noemen als voorbeeld. Subjectief gezien voelt het daarom soms levensgroot.

Dat komt onder andere doordat:

• Verhalen over incidenten sneller rondgaan, vooral via social media
• Vrouwen vaak jong leren dat ze moeten opletten (“niet alleen fietsen”, “app me als je weggaat”)
• Kleine ervaringen – nageroepen worden, ongewenst aangeraakt worden, een auto die langzaam naast je rijdt – een sneeuwbaleffect hebben. Vaak ook weer via diezelfde social media

Zelf herken ik dat ook. Je hoeft maar één keer zo’n nare ervaring mee te maken om daarna bij elke schemeravond weer alert te zijn. Gelukkig heb ik die ervaring nooit gehad. Al was ik vroeger wel altijd heel blij als wij als jongeren van onze geloofsgemeenschap een wekelijkse samenkomst hadden, ik niet alleen naar huis hoefde te fietsen. En moest dan toch een keer? Dan ging ik echt niet over dat ene fietspad langs een bosje. Nee, dan fietste ik een heel klein stukje om door de wijk heen. Wetend dat ik dan ook bij een aantal mensen uit de geloofsgemeenschap langs hun huis zou komen.

Nou was ik sowieso geen held vroeger hoor. Spooktochten? Ik deed er niet aan mee, tenzij het moest. In groep 8 bijvoorbeeld moest ik mee toen we op kamp waren. Een klasgenoot bood zich aan om naast me te lopen. Ik geloof dat zijn hand aan het einde van de tocht blauw was…

7 inzichten over de onveiligheid van vrouwen op straat

Laten we eerlijk zijn: het onderwerp is zwaar, maar soms helpt het ook om er luchtig naar te kijken. Deze inzichten zijn bedoeld om bewustzijn te vergroten én tegelijk te relativeren. Als vrouwen hebben we immers net zo goed recht om op straat te zijn waar en wanneer wij willen.

1. Het gevoel weegt vaak zwaarder dan de feiten

Veel vrouwen voelen zich onveiliger dan dat ze statistisch gezien zijn. Dat is geen aanstellerij, maar een natuurlijk beschermingsmechanisme. Ons brein is nu eenmaal gebouwd om gevaar te overdrijven, zodat we alert blijven. Schrikken van dat ene vogeltje dat in het gras naast je plotseling opvliegt is misschien lachwekkend, maar ook best logisch.

2. Het is cultureel bepaald

In sommige landen denken vrouwen niet eens na over ’s avonds laat op straat lopen, terwijl in andere landen het bijna taboe is. Nederland zit er een beetje tussenin: redelijk veilig, maar dat gevoel van oppassen blijft. Gelukkig maar, want stel je voor hoe het zou zijn om na 21.00 uur niet meer de straat op te mogen…

3. Kleine signalen stapelen op

Van fluitjes tot opmerkingen, van een auto die langzaam vertraagt tot een ongemakkelijke blik: elk mini-incident versterkt dat gevoel van onveiligheid van vrouwen op straat.

4. De media versterken het beeld

Nieuwsberichten focussen vaak op de heftigste verhalen. Daardoor lijkt het alsof de kans veel groter is dan hij daadwerkelijk is. Het FOMO_¹-effect werkt hier tegen je: je denkt “als het haar kan gebeuren, kan het mij ook gebeuren.”

5. Mannen hebben het vaak niet door

Veel mannen beseffen simpelweg niet hoe het voelt. Zij kunnen rustig met een koptelefoon op door een donker park wandelen, terwijl vrouwen allang een alternatieve route hebben gekozen. Natuurlijk geldt dit niet voor alle mannen, dat weet ik ook. Feit is wel dat het in elk geval erop lijkt dat zij zich in het donker makkelijker kunnen bewegen. Al kennen we natuurlijk ook de verhalen van zinloos geweld bij mannen.

6. Zelfvertrouwen maakt verschil

Onderzoek laat zien dat houding en uitstraling invloed hebben. Wie stevig loopt, hoofd omhoog, straalt iets uit van “niet met mij sollen”. Natuurlijk is dat geen garantie, maar het scheelt wel in hoe je je voelt. Als klein meisje liep ik eigenlijk altijd met mijn hoofd naar beneden. Iedere straatsteentje zag ik bij wijze van spreken. De keren dat ik van mijn ouders hoorde “hoofd omhoog, schouders recht”, ik kan ze niet meer tellen. Maar ze hadden natuurlijk wel gelijk. Want op het moment dat je zogezegd rechtop loopt, zie je ook veel meer van de wereld om je heen.

7. Technologie helpt, maar kan ook onrust geven

Apps waarmee je je route deelt, alarmsystemen op je telefoon, een extra trackingfunctie… het klinkt veilig, maar het kan je ook continu herinneren aan dat onderliggende gevoel van gevaar. Daarnaast denk ik dan altijd, wat als er ineens iemand voor me staat. Heb ik dan op tijd het besef om via mijn telefoon alarm te slaan? Ik denk het eigenlijk niet. Dus het is leuk en kan handig zijn, maar het ligt ook aan de situatie waarin je je bevindt.

Tips om je veiliger te voelen op straat

Goed, inzichten zijn leuk, maar wat kun je zelf doen? Een paar praktische, bruikbare tips die je hopelijk niet alleen veiliger maken, maar vooral ook rustiger in je hoofd wanneer je daar last van hebt.

Tip 1: Gebruik je omgeving slim

Kies routes waar verlichting is en waar meer mensen lopen. Klinkt logisch, maar we vergeten het vaak. Een blokje omlopen kost je misschien vijf minuten, maar kan je een uur piekeren schelen. Precies dit deed ik vroeger dus ook altijd. Nu moet ik naar huis onder een viaduct door. Ik loop daar altijd op het fietspad, zo dicht mogelijk bij de rijbaan voor auto’s zodat ik altijd in het zicht loop. Vooral met de wetenschap dat daar eigenlijk altijd wel auto’s rijden, waardoor ik me daar ook wel redelijk veilig voel op dat moment.

Tip 2: Zet je lichaam in

Loop rechtop, schouders naar achteren, blik vooruit. Het voelt misschien overdreven, maar deze kleine houdingstrucjes doen wonderen. Zelf merk ik dat ik dat ik veel meer merk van wat er om me heen gebeurt wanneer ik bewust zo loop. Daarnaast is het, in de avond, misschien slimmer om geen muziek op je oren te hebben zodat je ook hoort wat er op straat gebeurt.

Tip 3: Vertrouw op technologie (met mate)

Deel wanneer je dit prettig vindt je live-locatie met een vriendin of gebruik een app waarmee je snel een noodsignaal kunt sturen. Maar: zet je meldingen slim uit, anders blijf je constant bezig met checken.

Tip 4: Leer simpele zelfverdediging

Je hoeft geen zwarte band karate te halen, maar een korte workshop kan je al het gevoel geven dat je iets achter de hand hebt. Het gaat meer om zelfvertrouwen dan om brute kracht. Natuurlijk kan je ook gewoon op YouTube kijken of er filmpjes zijn waar je iets aan hebt. Ben jij sowieso niet zo van de zelfverdediging? Dan zijn er natuurlijk genoeg andere manieren waardoor jij je wellicht veiliger kunt voelen.

Tip 5: Draag handige items

Een sleutelbos in je hand kan al een geruststelling zijn. Er bestaan ook discrete alarmapparaatjes of sleutelhangers die hard geluid maken. Ideaal als afschrikmiddel, al hoop je ze nooit nodig te hebben. Of je kunt kiezen voor een complete bos met zelfverdedigingsartikelen. Zelf heb ik vaak mijn sleutels in mijn hand als ik wandel. Meestal loop ik met mijn handen in mijn zakken. En ik ben me er eigenlijk ook wel weer van bewust dat dat niet heel slim is, want mocht ik vallen, kan ik me natuurlijk minder snel opvangen met mijn handen. Maar toch, het is een gewoonte om met mijn handen in mijn zakken te lopen op één of andere manier.

Tip 6: Durf je grenzen te trekken

Word je lastiggevallen, negeer dan niet altijd automatisch. Soms helpt het om luid en duidelijk “stop” of “laat me met rust” te zeggen. Dat kan ongemakkelijk voelen, maar het geeft ook kracht. Waarschijnlijk hebben we dat allemaal op de basisschool al wel geleerd. Ik zag het bij mijn zoon ook “stop, hou op, ik vind het niet meer leuk.” Een uitspraak die hij heel vaak deed wanneer iets echt niet leuk meer was. Natuurlijk is het dan ook aan de ander om hier gehoor aan te geven. Maar aangeven wanneer je iets niet meer leuk vindt, doen we dat tegenwoordig als volwassenen nog? Ik niet vaak in elk geval. Meestal loop ik dan weg van een situatie zonder wat te zeggen. Mijn grenzen aangeven is vaak nog wel een dingetje voor mij. En dan is weglopen simpelweg makkelijker.

Tip 7: Blijf in contact

Dat berichtje naar een vriendin is niet overdreven, maar een slimme routine. Het is fijn te weten dat iemand even meekijkt. Wanneer ik na een avonddienst naar huis wandel of fiets, stuur ik eigenlijk altijd een appje naar een collega of mijn leidinggevende om te laten weten dat ik thuis ben. Dat geeft ook mijzelf een prettiger gevoel.

Een laatste woord

De onveiligheid van vrouwen op straat zal waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen. Niet omdat het overal gevaarlijk is, maar omdat het gevoel diep verweven zit met onze ervaringen, cultuur en opvoeding. Wat je wel kunt doen, is manieren vinden om jezelf sterker te voelen. Want er is een groot verschil tussen bang leven of bewust leven.

Onthoud: jij hebt meer invloed dan je denkt. En misschien, heel misschien, is dat stevige loopje met je hoofd omhoog precies wat je nodig hebt om dat verschil te voelen.

En laten we eerlijk zijn, het zijn natuurlijk niet alleen de vrouwen die ’s avonds gevaar lopen. Mannen kunnen evengoed gevaar lopen of slachtoffer worden van geweld of een misdrijf. Dus eigenlijk is dit artikel net zo goed ook voor hen 😉 Laten we er gewoon allemaal voor zorgen dat zowel wijzelf als onze medemens veilig over straat kan. Wanneer dan ook.

Voel jij je wel eens onveilig op straat? Wat doe je dan?

1. ^{_{Fear Of Missing Out}} ↩︎